İlk olarak 1959'da İskoçya'da tavuklarda ve 1996'da Çin'in güneyinde ve Hong Kong'da kazlarda tespit edilen H5N1 -genellikle kuş gribi olarak adlandırılır- kuşlarda oldukça bulaşıcı ve şiddetli bir solunum yolu hastalığına neden olan bir influenza A virüsüdür.

Nadir durumlarda, insanları etkileyebilir. Kuş gribi virüsünün birçok farklı türü vardır. Çoğu insana bulaşmaz. Ancak son yıllarda endişe yaratan 4 suş vardır; H5N1 (1997'den beri), H7N9 (2013'ten beri), H5N6 (2014'ten beri), H5N8 (2016'dan beri) insanda enfeksiyon yapabilen türleridir.

Bilinen ilk insan vakaları 1997'de Çin ve Hong Kong'da rapor edilmiş ve o dönemde 18 kişinin enfekte olmasına ve altısının ölümüne yol açtı.  O zamandan beri 19 ülke, 2003'ten 2022'ye kadar Dünya Sağlık Örgütü'ne 860'tan fazla H5N1 insan enfeksiyonu bildirdi. Bildirilen H5N1 vakasının %53'ü ise ölümle sonuçlandı.

Ve bu sene H5N1 yıllardır dünyanın çeşitli yerlerinde kuşlar ve kümes hayvanları arasında dolaşırken, daha önce tespit edilmeyen yerlerden bildirilmeye başlayınca yeniden dikkat çekti. İlk haber ABD'den Ocak 2022'de geldi. O tarihten itibaren ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC), 47 eyalette 58 milyon ticari kümes hayvanını etkileyen salgınlar bildirdi.

Ancak dikkatler 10 ülkenin ilk vakalarını bildirdiği Güney Amerika'daydı. Hem Arjantin hem de Uruguay, salgınların ardından ulusal sağlık acil durumu ilan ederken Peru, kıyıdaki doğa koruma alanlarında 55.000 yabani kuşun yanı sıra yaklaşık 600 deniz aslanının öldüğünü ve bir yunusta H5N1 kuş gribini doğruladı. Ayrıca, Peru sağlık bakanlığı bir hayvanat bahçesindeki aslanda yapılan testlerin ölüm nedenini de H5N1 olarak açıkladı.

Tümü kümes hayvanları ile yakın teması olan kişileri kapsayan yedi insan H5N1 enfeksiyonu da rapor edilmiştir. Bazı hastalıklar hafifti, ancak bazıları şiddetli veya ölümcüldü. Şu ana kadar insandan insana bulaşma bildirilmedi. Yeni etkilenen ülkeler arasında Bolivya, Kolombiya, Kosta Rika, Ekvador, Honduras, Panama, Peru ve Venezuela yer alıyor. En son insan vakası, Ekvador'dan 9 yaşındaki bir kız çocuğunda bildirildi.

Paylaşılan raporlara göre bu sene kuşlarda, kümes hayvanlarında ve artan sayıda memelide dolaşan bu H5N1 virüsü memeli hava yolu hücreleri tarafından daha kolay tanınabilir hale gelmesini sağlayan bir mutasyona sahiptir.

Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü (WOAH) geçen hafta, yalnızca yüksek derecede patojenik kuş gribinin Orta ve Güney Amerika’da dört aylık bir süre boyunca insanlara ve memelilere yayılma hızıyla ilgili endişelerini dile getirmektedir. WOAH, salgınların şimdiden Orta ve Güney Amerika'da 1,2 milyon kümes hayvanının kaybına yol açtığını söyledi; bu, kümes hayvanlarının bölgede en çok tüketilen hayvansal proteinlerden biri olduğu ve hızla büyüyen kümes hayvanı sektörünün binlerce aileye gelir sağladığı göz önüne alındığında önemli bir endişe.

WOAH, mevsimsel kalıplara dayanarak hayvanlardaki salgın sayısının önümüzdeki haftalarda zirveye çıkmasını beklediğini söylüyor. Ülkeleri gözetim ve biyogüvenlik önlemlerini sürdürmeye ve kümes hayvanı olan ve olmayan türlerde tespitleri zamanında bildirmeye çağırıyor.

Kuş gribi insanlara nasıl bulaşır?

Kuş gribi, enfekte bir kuşla (ölü veya diri) yakın temas yoluyla yayılır.

• Enfekte kuşlara dokunmak
• Dışkılarına dokunmak
• Enfekte kümes hayvanlarını yemek için öldürmek veya hazırlamak

Canlı kuşların satıldığı pazarlar da kuş gribi kaynağı olabilir. Kuş gribi salgını olan ülkelere seyahat ediyorsanız bu pazarları ziyaret etmekten kaçınmalısınız. Ancak kuş gribi salgını olan bölgelerde bile tamamen pişmiş kümes hayvanları veya yumurta yiyerek bulaşmaz.

Kuş gribinden korunmak için: Ne yazık ki kuş gribi aşısı yoktur ve mevsimsel grip aşısı kuş gribine karşı koruma sağlamaz. Bu nedenle aşağıdakilere dikkat etmelisiniz

• Özellikle çiğ kümes hayvanları olmak üzere yiyeceklere dokunmadan önce ve sonra ellerinizi sık sık sabunla yıkayın
• Pişmiş ve çiğ et için farklı kaplar kullanın
• Etin iyi piştiğinden emin olun, az pişmiş veya çiğ kümes hayvanları veya ördek yemeyin, çiğ yumurta yemeyin
• Canlı kuşlar ve kümes hayvanları ile temastan kaçının
• Kuş pisliklerine veya hasta veya ölü kuşlara yaklaşmayın veya dokunmayın
• Canlı hayvan pazarlarına veya kümes hayvanı çiftliklerine gitmeyin

İnsanlarda kuş gribinin belirtileri

Çok yüksek ateş veya titreme hissi, kas ağrısı, baş ağrısı, öksürük veya nefes darlığı bazen; ishal, karın ağrısı, göğüs ağrısı, burun ve diş etlerinden kanama, konjonktivit gibi diğer üst solunum yolu enfeksiyonlarının belirtilerine benzer. Enfekte olduktan sonra ilk belirtilerin ortaya çıkması genellikle 3-5 gün sürer.

Hastalığın pnömoni ve akut solunum sıkıntısı sendromu gibi daha ciddi komplikasyonların gelişmesi mümkündür. Antiviral ilaç kullanarak hızlı bir şekilde tedavi olmak komplikasyonları önleyebilir ve ciddi hastalık geliştirme riskini azaltabilir.

Bu nedenle son 10 gün içinde kuş gribinden etkilenen bir bölgeyi ziyaret ettiyseniz veya canlı veya ölü kuşlara yakın (1 metre içinde) olduysanız üst solunum yolu belirtileriniz olursa mutlaka doktora başvurmalısınız.

Tanı için nazofarengeal sürüntü ve balgamda PCR ile etkene yönelik testler yapılabilir.