Streptokokal Enfeksiyonları (İnvaziv grup A strep, GAS)

A grubu Streptokok (GAS) nedir?

A Grubu streptokoklar, boğazda ve deride yaygın olarak bulunan bakterilerdir. GAS enfeksiyonlarının büyük çoğunluğu boğaz ve cilt enfeksiyonu (impetigo) gibi nispeten hafif hastalıklar yapar. Ancak bazen bu bakteriler nekrotizan fasiit (bazen "et yiyen bakteri" olarak tanımlanır) ve streptokok toksik şok sendromu (STSS) gibi çok daha ciddi ve hatta hayatı tehdit eden hastalıklara neden olabilir. Bazı hastalar ise boğazda veya ciltte A grubu streptokokları taşıyabilir ve hastalık belirtisi göstermezler.

A grubu streptokoklar nasıl yayılır?

Bu bakteriler, enfekte bir kişinin burun ve boğaz akıntıları veya enfekte cilt lezyonları ile doğrudan temas yoluyla yayılır. Yayılma riski semptomu olanlarda en fazladır. Bakteriyi taşıyan ancak semptomu olmayan kişiler çok daha az bulaşıcıdır. Enfekte bir kişinin uygun bir antibiyotik ile tedavi edilmesi bulaşıcılığı ortadan kaldırır. Tabak, bardak ve oyuncak gibi ev eşyaları hastalık bulaşmasında önemli bir rol oynamaz.

İnvaziv A grubu streptokok hastalığı nedir?

İnvaziv GAS hastalığı, bakterilerin kan, derin kas ve yağ dokusu veya akciğerler gibi vücudun daha derin bölgelerini işgal ettiği ciddi ve bazen yaşamı tehdit eden bir enfeksiyondur. İnvaziv GAS hastalığının en şiddetli, ancak en az yaygın olan iki biçimi nekrotizan fasiit (kas ve yağ dokusunun enfeksiyonu) ve streptokok toksik şok sendromu (düşük kan basıncına/şoka ve böbrekler, karaciğer ve akciğerler, kalp gibi organlarda hasara neden olan hızla ilerleyen bir enfeksiyon) olarak adlandırılır. Nekrotizan fasiitli hastaların yaklaşık %20'si ve STSS'li hastaların %60'ı ölür. 

Nekrotizan fasiit ve streptokoksik toksik şok sendromunun erken belirti ve semptomları nelerdir?

Nekrotizan fasiitin erken belirtileri ve semptomları arasında ateş, şiddetli ağrı ve yara bölgesinde şişlik ve kızarıklık yer alır. STSS'nin erken belirti ve semptomları ateş, baş dönmesi, konfüzyon, düşük kan basıncı, döküntü ve karın ağrısını içerebilir.

İnvaziv A grubu streptokok hastalığı neden oluşur?

İnvaziv grup A streptokok enfeksiyonları, kişinin enfeksiyona karşı bağışıklığını azaltan sağlık koşulları nedeniyle olur. Sağlıklı insanlar invaziv GAS hastalığına yakalanabilse de, kanser, diyabet ve böbrek diyalizi gibi kronik hastalıkları olan kişiler ve steroid gibi ilaç kullananlar daha yüksek risk altındadır. Ayrıca kesikler, ameliyat yaraları veya suçiçeği gibi derideki hasarlar da bakterilerin vücuda girmesi için bir fırsat sağlayabilir.

Ek olarak, diğerlerine göre ciddi hastalığa neden olma olasılığı daha yüksek olan belirli GAS suşları vardır. Bazı suşların neden daha ağır hastalığa yol açtığı tam olarak bilinmemekle birlikte, şok ve organ hasarına neden olan maddelerin (toksinler) ve doku yıkımına neden olan enzimlerin üretimi suçlanmaktadır.

İnvaziv A grubu streptokok hastalığı tedavi edilebilir mi?

Grup A streptokok bakterileri yaygın, ucuz antibiyotiklerle tedavi edilebilir. Penisilin hem hafif hem de şiddetli hastalık için tercih edilen ilaçtır. Hafif hastalığı olan penisiline alerjisi olan hastalarda, ara sıra direnç görülmesine rağmen, eritromisin kullanılabilir. Klindamisin, daha şiddetli hastalığı olan penisiline alerjisi olan hastaların tedavisinde kullanılabilir ve nekrotizan fasiit veya STSS vakalarında tedaviye eklenebilir. Diğer bazı antibiyotikler de etkilidir. Bu hastalıklarda antibiyotiklere ek olarak, yoğun bakım ünitesinde destekleyici bakım ve bazen ameliyat gerekir. Erken tedavi ölüm riskini azaltabilir, ancak ne yazık ki uygun tedavi bile her durumda ölümü önlemez.

İnvaziv A grubu streptokok hastalığı olan bireylerin temaslıları test edilmeli ve tedavi edilmeli mi?

Bir vakayla gelişigüzel teması olan kişiler arasında ikincil invaziv GAS hastalığı vakası riski çok düşüktür.  Genel olarak, invaziv A grubu streptokok enfeksiyonu olan birine maruz kalan herkesin test edilmesi veya önleyici antibiyotik alması gerekli değildir.  Bununla birlikte, enfekte olduklarında invaziv hastalık riski daha yüksek olan kişiler (örneğin, diyabet, kanser, kronik kalp hastalığı veya alkolizm hastaları), koruyucu antibiyotiklerin yararını sağlık uzmanlarıyla tartışmalıdır.

İnvaziv A grubu streptokok enfeksiyonlarını önlemeye yardımcı olmak için neler yapılabilir?

Tüm A grubu streptokok enfeksiyonlarının yayılması, özellikle öksürme ve hapşırma sonrasında, yemek hazırlamadan önce ve sonra ve yemekten önce iyi el yıkama ile azaltılabilir. Boğaz ağrısı olan kişiler, etkenin streptekok olup olmadığını anlamak için testler yapılmalıdır. Eğer öyleyse, antibiyotik aldıktan sonra 24 saat veya daha uzun süre işten, okuldan veya kreşten uzak kalmalıdır. Tüm yaralar temiz tutulmalıdır. Yara bölgesinde artan kızarıklık, şişlik ve ağrı gibi olası enfeksiyon belirtileri açısından yaralar izlenmelidir. Özellikle ateşi de olan bir kişide bu belirtiler ortaya çıkarsa, hemen bir doktora başvurmalıdır.