İsveç'teki Linköping Üniversitesi'nde yapılan çalışmaya göre, COVID-19, özellikle ME/CFS olarak da bilinen kronik yorgunluk sendromu olan kişilerde önceki enfeksiyonların ardından hücrelerde gizli hale gelen virüsleri yeniden etkinleştiriyor.

Şiddetli, uzun süreli yorgunluk, efor sonrası halsizlik, ağrı ve uyku sorunları miyaljik ensefalomiyelit/kronik yorgunluk sendromu "ME/CFS"nin karakteristik belirtileridir. Virüs sonrası yorgunluk olarak da bilinen bu sendromun nedeni kesin olarak bilinmemekle birlikte, çoğu zaman başlangıcında viral veya bakteriyel bir enfeksiyonun rol oynadığı düşünülmektedir. Ancak etkilenen kişinin sağlığı, enfeksiyon düzeldikten sonra bile eski haline gelmez. Nedeni bilinmediği için tanısında kullanılabilecek bir test de yoktur. 

Yeni bir teoriye göre bu durumun nedeni son enfeksiyonun, önceki bir enfeksiyondan sonra vücut hücrelerinde gizli kalan (latent) virüsleri aktive etmesidir. Herpes grubu virüslerin vücutta gizli bir durumda kalabileceği ve yıllar sonra yeniden aktifleşebileceği uzun zamandır bilinmektedir.

Bununla birlikte, bu tür yeniden etkinleşen virüslerin ME/CFS'ye dahil olup olmadığını belirlemek şimdiye kadar mümkün olmamıştır. SARS-CoV-2 koronavirüsünün COVID-19 pandemisi sırasında geniş çapta yayılması, araştırmacılara ME/CFS'li kişilerde hafif bir virüs enfeksiyonu sırasında neler olduğunu incelemek ve bunu sağlıklı kontrollerde olanlarla karşılaştırmak için benzersiz bir fırsat vermiştir.

Stockholm'deki çalışmaya ME/CFS tanısı almış 95 hasta ve 110 sağlıklı kontrol alınmıştır. Bir yıl boyunca takip edilen hastalardan dört kez kan ve tükürük örnekleri toplanmış ve SARS-CoV-2 ve latent virüslere karşı antikorlar için  analiz edilmişler. Tükürükte yaygın herpes virüslerine karşı özel bir antikor parmak izi bulunmuş. Bu virüslerden biri de neredeyse herkese bulaşan Epstein-Barr virüsü (EBV) dür. Öpücük hastalığı olarak da bilinen EBV ile çoğu insan çocukluk döneminde hafif bir enfeksiyon geçirir. Ergenlik çağında EBV ile enfekte olan kişilerde, yaygın olarak mononükleoz olarak adlandırılan glandüler ateş gelişebilir. Virüs daha sonra vücutta latent bir durumda kalır.

Çalışmada takip edilen hastaların yaklaşık yarısı, pandeminin ilk dalgası sırasında SARS-CoV-2 ile enfekte oldu ve hafif COVID-19 geliştirdi (ME/CFS'lilerin %58'i ve kontrol grubunun %41'i). Vakaların üçte birinden fazlasında enfeksiyon asemptomatikti, dolayısıyla kişi enfeksiyonun farkında dahi değildi. Ancak SARS-CoV-2 enfeksiyonundan sonra , biri EBV olmak üzere üç latent virüsün güçlü bir şekilde yeniden aktive edildiğini gösteren veriler elde ettiler. Reaktivasyon hem ME/CFS hastalarında hem de kontrol grubunda görüldü, ancak ME/CFS grubunda anlamlı derecede daha güçlüydü.

Çalışma yürütücüleri ne olduğunu bir domino etkisi olarak açıklıyor: Yeni bir virüs olan SARS-CoV-2 ile enfeksiyon, vücuttaki diğer latent virüsleri aktive edebilir. Bu da, bir bağışıklık cevabı ile bir zincirleme reaksiyona yol açabilir. Bağışıklık cevabının olumsuz sonuçlarından biri bağışıklık sisteminin vücuttaki sinir dokusu gibi belirli dokulara saldırmasıdır. Önceki çalışmalar, hücrelerde enerji üreten mitokondrilerin etkilendiğini ve bu durumun ME/CFS'li kişilerin enerji metabolizmasını baskıladığını göstermiştir.

Çalışmanın bir diğer önemli sonucu da, kanda değil, yalnızca tükürükte antikor farklılıklarının görülmüş olmasıdır. Bu, gelecekte latent virüslere karşı antikorları araştırırken tükürük örneklerinin kullanılması gerektiği anlamına gelebilir.

ME/CFS semptomları ile COVID-19'a yakalanan hastaların yaklaşık üçte birinin yaşadığı uzun COVID semptomları arasında çok fazla benzerlik vardır. Hafif egzersiz sonrası bitkinlik, beyin bulanıklığı ve dinlendirici olmayan uyku yaygın semptomlarken, akciğer kapasitesinde bozulma ve anormal koku ve tat alma duyuları uzun süreli COVID için daha spesifiktir. Çalışma sonuçları ME/CFS'yi ve muhtemelen uzun süreli COVID tanısı için immünolojik testlerin geliştirilmesine katkıda bulunabileceğine göstermektedir.

https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fimmu.2022.949787/full